Hemofilisi olan pek çok birey ve yakınları Covid-19 salgını sırasında tıbbi bakımları, hastane ziyaretleri ve kanama bozukluğuyla yaşam konusunda endişe taşımaktadır. Bu nedenle en sık sorulan soruların bazılarının yanıtlarını aşağıda bulabilirsiniz:1
Tüm hemofilili bireyler/bakım verenler bu konu ile ilgili detayları konuşmak için hekimleriyle iletişime geçmelidir. Randevunuza gidip gitmemeniz konusunda lütfen sağlık profesyonellerinizin rehberliğine uyun. Randevunun nedeni büyük ihtimalle kararlarında etkili olacaktır: Akut kanamaya kıyasla rutin kontrol randevusu için farklı kararlar verebilirler.1
Seyahat ve sosyal mesafe konusunda herkes yerel idarelerin yayınladığı kurallara ve önerilere uymalıdır. Genel olarak virüse maruziyeti en aza indirmek için yetkililer gerekli durumlar dışında zaman zaman evlerden çıkmamayı isteyebilir. Bununla birlikte, tıbbi bakımınız ve kanama bozukluğunuzun tedavisi sağlığınız açısından çok önemlidir. Bu nedenle gitmeden hekiminizle iletişime geçerek onların yönlendirmesine göre hareket etmelisiniz.1
CDC (Centers for Disease Control and Prevention) her yaş grubu için aşağıdaki hastalıkları COVID-19 açısından yüksek riskli grup olarak belirlemiştir:1
Hekiminiz tarafından tanımlandığı şekilde kronik böbrek hastalığı. Hastanın böbrek hastalığı ya da almakta olduğu diyaliz dahil böbrek hastalığı tedavisi nedeniyle ilaçlarını kesmesi ya da dozunu azaltması söylenen durumlarda
Hekiminiz tarafından tanımlandığı şekilde kronik karaciğer hastalığı (Örn. siroz, kronik hepatit). Hastanın karaciğer hastalığı ya da almakta olduğu karaciğer hastalığı tedavisi nedeniyle ilaçlarını kesmesi ya da dozunu azaltması söylenen durumlarda
Baskılanmış bağışıklık sistemi (immünosupresyon) (Örn. kanser ve kemoterapi ve radyoterapi gibi tedaviler için hekime gidenler, organ ya da kemik iliği alıcıları, yüksek dozda kortikosteroid ya da diğer immünosupresan ilaç kullananlar, AIDS hastaları)
Devam eden ya da son iki hafta içinde geçirilmiş gebelik öyküsü Endokrin bozuklukları (Örn. diabetes mellitus)
Endokrin bozuklukları (Örn. diabetes mellitus)
Metabolik bozukluklar (kalıtımsal metabolik bozukluklar ya da mitokondriyal bozukluklar gibi)
Kalp hastalıkları (konjenital kalp hastalığı, konjestif kalp yetmezliği ya da koroner arter hastalığı gibi)
Astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (kronik bronşit ya da amfizem) ya da bozulmuş akciğer fonksiyonlarıyla ilişkilendirilen ya da evde oksijen tedavisi gerektiren diğer hastalıklar dâhil akciğer hastalıkları
Nörolojik ve nörogelişimsel hastalıklar [serebral palsi, epilepsi (nöbet bozuklukları), inme, zihinsel engel durumları, orta ila ciddi seviyede gelişimsel gerilik, müsküler distrofi ya da omurga hasarı gibi beyin, omurga, periferal sinir ve kas hastalıkları dâhil].
Kan hastalıkları (Örn. orak hücreli anemi hastaları ya da kan sulandırıcı kullananlar)
Korona virüs hastalığından korunmanın ve yayılmasını önlemenin en iyi yolu herhangi bir bulaş kaynağına maruz kalmamaktan (yani virüsün vücuda girmemesinden) geçmektedir. Bunun için uygulanacak tedbirleri şöyle sıralayabiliriz:
Eller her temastan sonra sabun ve su ile en az 20 saniye süreyle, sık sık yıkanmalıdır. Su ve sabuna ulaşılamayan hallerde (alternatif olarak) el dezenfektanları, kolonya, vb. maddeler kullanılabilir.
Zorunlu haller (sağlık ve temel beslenme ihtiyacı) dışında evden çıkılmamalıdır.
Evlerde nezle, grip benzeri şikâyeti olan biri varsa o kişi ayrı bir odaya alınmalı, kullandığı tüm eşyaları ayırılmalıdır.
Toplu ulaşım araçlarını kullanmamaya özen göstermek gerekir. Zorunlu kalındıysa yukarıdaki öneriler ışığında daha dikkatli olunmalıdır.
Öksüren, hapşıran, hastalık belirtisi gösteren insanlar başta olmak üzere çevrenizdeki herkesle araya en az 1,5 (bir buçuk) metre mesafe bırakmaya çalışılmalı ve zorunlu olmayan her türlü temastan kaçınılmalıdır.
Ellerinizi gözünüze, burnunuza, ağzınıza, yüzünüze dokundurmamaya özen göstermek çok önemlidir.
Sıkça temas edilen yüzeyler ve nesneler düzenli olarak ve sık sık temizlenmelidir.
Öksürdüğünüz veya hapşırdığınız zaman ağız dirseğin iç kısmı ile veya bir mendil ile kapatılmalıdır. Kullanılmış mendiller hemen atılmalıdır.
Referanslar: 1. Covid-19 And Bleeding Disorders: Frequently Asked Questions- Haemophilia Federation of America https://www.hemophiliafed.org/news-stories/2020/03/covid-19-and-bleeding-disorders-frequently-asked-questions/ (Erişim Tarihi:20.06.2020) 2. Türkiye Hemofili Derneği Bilim Kurulu tarafından hazırlanan bilgilendirme metni http://www.turkhemoder.org/haber/497/korona-virus-hastaligi-2019-ve-hemofililer-icin-oneriler (Erişim Tarihi:20.06.2020)