Kanamayı Tanıma ve Yönetme
Kanama çeşitleri ve kanama durumunda neler yapılacağına dair bilgiler
Hemofilik çocuklar, günlük hayatında gözle görülmeyen spontan kanamalarla karşılaşabilirler. Kanamaya sebep olabilecek birçok durum olabilir. Böyle durumlarda yaşça daha büyük olan hemofilik çocuklar, vücutlarında hissettikleri herhangi bir rahatsızlığı “şişme”, “ısı artışı” "uyuşma" ve “karıncalanma” gibi kelimeler kullanarak açıklayabilirken küçük çocuklar bunu yapamayabilirler.
Görünürde bir neden olmaksızın ağlayan veya sıkıntılı görünen küçük hemofilik çocukların daima farkında olun. Bir kanamadan dolayı acı çekiyor olabilirler ve sizin yardımınıza ihtiyaç duyabilirler.
En sık görülen kanamalar1
Hemofilik çocukların çoğu, zamanla kanama olup olmadığını anlamalarını sağlayacak belirtileri kendileri tanıyacaktır; ancak sorunları için sürekli olarak dikkatinizi çekmek istemeyebilirler. Küçük çocuklarda olduğu gibi yakından gözlemleyin, normalden daha sessiz davranışların veya kısıtlı hareketlerin farkında olun.
Çocukta kanama olduğuna dair bir şüpheniz varsa çocuğun ebeveyni/bakımı ile ilgilenen kişiyle veya hemofili tedavi merkezi ile iletişime geçin.
Genel kesikler, sıyrıklar ve morluklar2
Hemofili hastalarının kanı “daha seyreltik” değildir ve herkesten daha fazla veya daha hızlı kanamaz. Burun kanamaları, kesikler ve sıyrıklar ile görülebilecek kanamalar, temel ilk yardım önlemleri ile yavaşlayacak ve duracaktır.
Çocukluk döneminde sıkça görülen küçük kesikler, sıyrıklar ve morluklar, özellikle profilaksi (koruyucu tedavi) alan çocuklar için önemli bir soruna neden olmamaktadır. Çocuğun bu tedaviyi alıp almadığı öğrenilmelidir.
Herhangi bir kanama durumunda olağan önlemleri alın (eldiven takmak, enjeksiyonluk su ve kağıt havlularla temizlemek gibi).
Kesikleri ve sıyrıkları bant ve/veya bandajla kapatın ve birkaç dakika doğrudan baskı uygulayın. Kesik derinse ve dikiş gerekiyorsa üzerini örtün ve tedavi için hemofili tedavi merkeziyle iletişime geçin.
Çocukta ağrılı morluklar görülüyorsa dikkat edilmelidir. Bu durum, altta yatan daha derin bir kanamaya işaret edebilir. Kafa travması veya cinsel organ yaralanmalarından kaynaklanan morluklar ciddi sorunlara yol açabilir ve hemen tedavi için hastaneye başvurulmalıdır.
Kan sulandırıcı ilaçlar pıhtılaşmayı etkileyebileceğinden kullanmadan önce bir hekime danışmalısınız.
Burun kanamaları3
• Çocuk dik otururken, kanama görülen burun deliğine 10-20 dakika boyunca sıkı bir baskı veya en fazla 5 dakika boyunca burun köprüsüne bir havlu içinde buz torbası uygulayın (Gerektiği durumlarda her ikisini birden yapabilirsiniz).
• Kanama durmazsa çocuğun ebeveyni/bakımı ile ilgilenen kişiyle veya hemofili tedavi merkeziyle iletişime geçin.
Ağız içi kanamalar1
Ağız içi kanamaları yönetmek daha zordur çünkü oluşan pıhtılar ya dil ya da yiyecek tarafından yerinden oynatılma veya tükürük ile yıkanma eğilimindedir. Çocuğun bir buz küpü emmesi işe yarayabilir; ancak genellikle ağız içindeki kanamanın hemofili tedavi merkezinde tedavi edilmesi gerekmektedir.
Sallanan ve düşen dişler çocukluğun doğal bir sürecidir. Bu durumları hızlıca kontrol alına almak için, meyveli çubuklu dondurma bulundurmak çocuk için faydalı olabilir.
Ağız içi kanamaları durumunda yapılması gerekenler;4
• Steril eldiven takılmalı,
• Mümkünse kanama bölgesine soğuk bir bezle 20 dk. boyunca basınç uygulanmalı,
• Kanama durmazsa aileyle irtibata geçilmelidir.
Yüz, boyun veya boğazdaki herhangi bir kanama acil bir durum olarak değerlendirilmelidir ve hemen ebeveyn/bakım veren ve hemofili tedavi merkezine haber verilmelidir.
Kas ve eklem kanamaları3,5
Büyük çocukların kanama olup olmadığını size söylemesi beklenmektedir.
Küçük çocuklar ise üzgün görünerek, topallayarak veya bir uzvunu kullanmayarak/koruyarak bir sorun olduğunu gösterebilir. Eklem kanamalarının en sık görüldüğü yerler diz, dirsek ve ayak bileğidir.
Eklem veya kas kanamaları, çocuğun ebeveynine/bakımı ile ilgilenen kişiye haber verilmeli ya da en kısa sürede bir hemofili merkezinde tedavi edilmelidir.
Kas ve eklem kanaması belirtileri:
• Kanamanın olduğu bölge sert, sıcak veya şişmiş hissedilebilir.
• Uzuv genellikle ağrılı ve serttir, uzatılırken zorlanılır.
• Kanayan bölge karıncalanıyor gibi olabilir.
• Uzuvlar görünüşte eşit olmayabilir.
• Belirgin bir yumru, şişme veya morarma olabilir.
• Kızarıklık görülebilir.
• Etkilenen eklem veya kas üzerinde ısı hissedilebilir.
• Hareket kaybı veya bozukluğu görülebilir.
• Belirgin bir işaret olmayabilir; ancak her zaman ebeveyni/bakımı ile ilgilenenler ile iletişime geçin veya hemofili tedavi merkezinden yardım isteyin.
Kafa yaralanmaları3,5
Herhangi bir kafa travması ciddi sonuçlar doğrulabilir. Kafatasında görülen kanamalar, beyne tehlikeli bir baskı uygulayacaktır. Yaralanma ciddi bir kanamaya neden olmasa da günün geri kalanında yine de çocuğu yakından takip edin. Ebeveynleri/bakım verenleri bilgilendirin; böylece siz veya onlar, ciddi bir durumun işaretlerini kaçırmazsınız. Şüpheniz varsa hemofili tedavi merkezinden yardım alın.
Küçük kafa travmaları
Çocuklar genellikle kafalarını çarparlar. Çocuğun genel durumu iyiyse, uyku hali yoksa ve acı hissetmediğini söylüyorsa görülen şişliğin kanamaya neden olması olası değildir ve muhtemelen tedavi edilmesi gerekmez. Yine de çocuğu dikkatle izleyin ve şüpheniz varsa yardım alın.
Kafa çarpması, morarma veya şişmeye neden olacak kadar sertse her zaman ebeveynler veya hemofili tedavi merkezi tarafından tedavi edilmelidir.
Ciddi kafa travmaları
Ciddi travma genellikle kafaya sert bir darbenin sonucunda görülür. Herhangi bir çocuğu bilinçsiz bırakan bir yaralanma özellikle hemofilisi olanlar için çok ciddidir. Kafanın darbe aldığı hemen anlaşılmayabilir.
Ciddi bir kafa içi kanamanın belirtileri:
• Sürekli veya kötüleşen baş ağrısı
• Bulantı ve/veya kusma
• Uyku hali veya anormal davranış
• Bir veya daha fazla uzuvda güçsüzlük
• Sakarlık veya zayıf koordinasyon
• Boyun sertliği veya ağrı
• Bulanık veya çift görme
• Şaşılık
• Denge kaybı
• Havale, nöbet veya kasılma
Karın yaralanmaları5
Çocuğun karnına herhangi bir darbe gelmişse, bu durum yakından izlenmelidir. İç travmayı ve kanamayı tespit etmek zordur. Ebeveynler ve bakımları ile ilgilenenler derhal bilgilendirilmelidir. Tıbbi müdahale gerektirebilecek belirtilere karşı dikkatli olunmalıdır.
Karın kanaması belirtileri:
• Siyah, kanlı veya katran benzeri dışkılama
• Kırmızı veya kahverengi idrar yapma
• Ağrı
• Kusmukta kan (siyah veya kırmızı renkte) olması
Çocukta bu belirtilerden herhangi biri varsa mümkün olan en kısa sürede, en yakın hastaneye veya hemofili tedavi merkezine başvurulmalıdır.
İlginizi çekebilecek içerikler:
Referanslar:
1. Hanley, J, McKernan, M. D., and Creagh, S et al., (2017) Guidelines for the management of acute joint bleeds and chronic synovitis in haemophilia A United Kingdom Haemophilia Centre Doctors’ Organisation (UKHCDO) guideline. Available at: http://www.ukhcdo.org/wp-content/uploads/2017/03/Guidelines-for-the-management-of-acute-joint-bleeds-and-chronic-synovitis-in-haemo philia.pdf (Erişim Tarihi: 14.03.2022).
2. Srivastava, A, Santagostino, E, Dougall, A, et al., (2020) WFH Guidelines for the Management of Hemophilia, 3rd edition. Haemophilia: 26(Suppl 6): 1–158. Available at: https://doi.org/10.1111/hae.14046 (Erişim Tarihi: 14.03.2022).
3. The Haemophilia Society (2020). Bleeding Disorders and Schools. Available at: https://haemophilia.org.uk/wp-content/uploads/2020/09/schools_booklet-1.pdf (Erişim Tarihi: 14.03.2022).
4. Back to School Guide. https://healthcare.com/forms/back-to-school-guide.pdf Erişim Tarihi: 24.05.2022.
5. The Haemophilia Society (2020) Understanding Haemophilia Booklet. Available at: https://haemophilia.org.uk/wp-content/uploads/2020/12/und_haem_v3.pdf (Erişim Tarihi: 14.03.2022).
